Ebook: Για τον Μαρξ

Ιδού λοιπόν τα δύο άκρα της αλυσίδας: η οικονομία καθορίζει, αλλά σε τελική ανάλυση, μακροπρόθεσμα, λέει πρόθυμα ο Ένγκελς, την πορεία της Ιστορίας. Ωστόσο, αυτή η πορεία «ανοίγει τον δρόμο της» μέσα από τον κόσμο των πολλαπλών μορφών του εποικοδομήματος, των τοπικών παραδόσεων και των διεθνών περιστάσεων. Αυτός ο επικαθορισμός γίνεται αναπόφευκτος, και διανοητός, αφ’ ης στιγμής αναγνωρίζεται η πραγματική ύπαρξη, κατά μεγάλο μέρος ειδική και αυτόνομη, και συνεπώς μη αναγώγιμη σε ένα καθαρό φαινόμενο, των μορφών του εποικοδομήματος και της εθνικής και διεθνούς συγκυρίας. Πρέπει λοιπόν να φτάσουμε μέχρι τέλους και να πούμε ότι αυτός ο επικαθορισμός δεν οφείλεται στις φαινομενικά ιδιάζουσες ή αλλόκοτες καταστάσεις της ιστορίας, αλλά ότι είναι καθολικός, ότι ποτέ η οικονομική διαλεκτική δεν λειτουργεί σε καθαρή κατάσταση, ότι ποτέ στην Ιστορία δεν βλέπουμε αυτές τις βαθμίδες, που είναι οι υπερδομές κ.λπ., να αποσύρονται σεβάσμια όταν έχουν επιτελέσει το έργο τους ή να διαλύονται ως καθαρό φαινόμενό της, για να αφήσουν να πορευτεί επί της βασιλικής οδού της διαλεκτικής η Αυτής Μεγαλειότητα η Οικονομία επειδή θα είχε έρθει δήθεν το πλήρωμα του Χρόνου. Η μοναχική ώρα της «τελικής ανάλυσης» δεν φτάνει ποτέ, ούτε την πρώτη ούτε την τελευταία στιγμή.



***
Το Για τον Μαρξ σηματοδοτεί τη στιγμή της ορμητικής εισόδου του Λουί Αλτουσέρ στο προσκήνιο του μαρξισμού και της φιλοσοφίας. Μέσα από τις σελίδες του παρουσιάζεται ένα πραγματικό εργαστήρι σκέψης και συγχρόνως ένα εγχείρημα ριζικής αναθεμελίωσης του μαρξισμού. Ο Αλτουσέρ υποστηρίζει ότι ο Μαρξ θεμελίωσε μια νέα επιστήμη, τον ιστορικό υλισμό, ερχόμενος σε ρήξη τόσο με την αστική ιδεολογία όσο και με το δικό του θεωρητικό παρελθόν, στο οποίο δέσποζε η έννοια και η προβληματική της αλλοτρίωσης. Παρουσιάζει τις θεμελιώδεις διαφορές της διαλεκτικής του Μαρξ με τη διαλεκτική του Χέγκελ, ορίζει τη σημασία του θεωρητικού αντιανθρωπισμού και ξεδιπλώνει τις αρχές που διέπουν τη μαρξιστική ανάλυση του κοινωνικού όλου, δίνοντας έμφαση στον επικαθορισμό. Ανατρέχει στις παρεμβάσεις του Λένιν και του Μάο για να καταδείξει τη σημασία των εννοιών της αντίφασης και της συγκυρίας για μια πολιτική πρακτική με ορίζοντα τον κομμουνισμό. Σκιαγραφεί μια νέα σύλληψη και θεωρία της ιδεολογίας, σε ρήξη με κάθε τελεολογική θεώρηση που θα εκλάμβανε τον κομμουνισμό ως ένα άλλο όνομα του τέλους της ιστορίας.

Πενήντα χρόνια μετά την πρώτη έκδοσή του στη Γαλλία, το Για τον Μαρξ μπορεί και σήμερα να συμβάλει σε ένα νέο ξεκίνημα εκείνης της θεωρίας και εκείνης της πρακτικής που θα επιχειρήσουν να θέσουν εκ νέου το αίτημα της ανατροπής του καπιταλισμού και το ερώτημα για έναν άλλον κοινωνικό ορίζοντα απελευθέρωσης και χειραφέτησης.



*

Ο Λουί Αλτουσέρ γεννήθηκε το 1918 στην Αλγερία και πέθανε το 1990 στο Παρίσι. Σπούδασε και δίδαξε φιλοσοφία στην École Normale Supérieure. Ήταν μέλος του Γαλλικού Κομμουνιστικού Κόμματος από το 1948 μέχρι τον θάνατό του. Προώθησε, σε συνεργασία με τους μαθητές του, ένα από τα σημαντικότερα εγχειρήματα ριζικής αναθεμελίωσης του μαρξισμού κατά τον 20ό αιώνα, στους αντίποδες του «σοβιετικού μαρξισμού» τόσο της σταλινικής όσο και της μετασταλινικής περιόδου. Επιχείρησε μια νέα ανάγνωση του Μαρξ σε ρήξη με κάθε ανθρωπιστική ερμηνεία του, υποστήριξε ότι ο μαρξισμός δεν είναι μια νέα φιλοσοφία αλλά μια νέα πρακτική της φιλοσοφίας, επεξεργάστηκε μια νέα θεωρία και έννοια της ιδεολογίας, και έθεσε επιτακτικά, στα τέλη της δεκαετίας του ’70, το ζήτημα της κρίσης του μαρξισμού ως ευκαιρίας για μια επαναστατική ανανέωση του ίδιου του μαρξισμού.




Από την σειρά ΘΕΩΡΙΑ | ΑΛΤΟΥΣΕΡ των εκδόσεων Εκτός Γραμμής
θα κυκλοφορήσουν τα βιβλία του Λουί Αλτουσέρ:
Φιλοσοφία και αυθόρμητη φιλοσοφία των επιστημόνων | Ο Λένιν και η φιλοσοφία | Γραπτά για την ψυχανάλυση | Για την αναπαραγωγή | Στοιχεία αυτοκριτικής | Απάντηση στον Τζων Λιούις | Μύηση στη φιλοσοφία για τους μη φιλοσόφους | Όντας μαρξιστής στη φιλοσοφία | Για την κρίση του μαρξισμού | Ο Μαρξ στα όριά του | Το υπόγειο ρεύμα του υλισμού της συνάντησης | Να διαβάσουμε το Κεφάλαιο (σε συνεργασία με τους Étienne Balibar, Roger Establet, Pierre Macherey και Jacques Rancière).



❦

Οι εκδόσεις Εκτός Γραμμής είναι ένα μη κερδοσκοπικό, πολιτικό και θεωρητικό εγχείρημα στον χώρο του βιβλίου. Την ευθύνη λειτουργίας τους έχει εκδοτική ομάδα και οι αποφάσεις για την κατεύθυνση και το πρόγραμμα λαμβάνονται συλλογικά. Στόχος μας, η έκδοση βιβλίων χρήσιμων στον αγώνα για την κοινωνική απελευθέρωση, για τη σύγχρονη πολιτική, θεωρητική, ιστορική και πολιτιστική αναζήτηση και δράση των καταπιεσμένων τάξεων και της Αριστεράς. Προσδοκία μας, οι εκδόσεις Εκτός Γραμμής να βρουν νέες και νέους συνοδοιπόρους αποτελώντας βήμα για τη νέα γενιά, και να συμβάλουν στην προσέγγιση των μεγάλων ερωτημάτων των καιρών μας.